Nέα γρίπη Η1Ν1
Ο ιός της νέας γρίπης
Ο ιός αυτός (τύπου Α Η1Ν1) προκαλεί μια μορφή γρίπης που αρχικά προσέβαλλε τους χοίρους, γι αυτό και ονομάστηκε γρίπη των χοίρων. Το 2009 ένα μεταλλαγμένο στέλεχος του ιού που προκύπτει από το συνδυασμό γονιδιακών τμημάτων του ιού της γρίπης των χοίρων, των πτηνών και των ανθρώπων, μεταφέρθηκε στον άνθρωπο και προκάλεσε την πανδημία της γρίπης Η1Ν1 του 2009. Η αρχή φαίνεται ότι έγινε στο Μεξικό το Μάρτιο του 2009, ενώ μέχρι τον Ιούνιο του ίδιου έτους είχαν επιβεβαιωθεί σχεδόν 30000 περιπτώσεις του Η1Ν1 σε 74 χώρες.
Συμπτώματα
Η συμπτωματολογία της νέας γρίπης δε διαφέρει σημαντικά από εκείνη της γωστής εποχικής γρίπης και περιλαμβάνει πυρετό, βήχα, πονόλαιμο, ρινική καταρροή, κεφαλαλγία, μυαλγίες, κόπωση. Tα συμπτώματα τείνουν να εμφανίζονται και να κλιμακώνονται γρήγορα και είναι πιο έντονα απ' ότι τα συμπτώματα του κοινού κρυολογήματος. H συμπτωματολογία βελτιώνεται μέσα σε 2 έως 5 ημέρες, αλλά η καταβολή μπορεί να παραμένει για μια εβδομάδα ή και περισσότερο. Πυρετός, συχνά υψηλότερος των 38°C υποδηλώνει πιθανότερα την παρουσία γρίπης. Αντίθετα τα συμπτώματα του κοινού κρυολογήματος, συνήθως ρινική συμφόρηση και καταρροή, υπεισέρχονται προοδευτικά και διαρκούν περίπου μια εβδομάδα. Οι ασθενείς μπορεί να έχουν όλα ή κάποια από αυτά τα συμπτώματα. Γαστρεντερικά ενοχλήματα όπως έμετος και διάρροια μπορεί να συνυπάρχουν, ιδίως σε παιδιά.
Συμπτώματα σοβαρής γρίπης ή εξελισσόμενης νόσου
Τα συμπτώματα αυτά εάν εμφανιστούν απαιτούν έκτακτη ιατρική παρακολούθηση: Δύσπνοια, ταχύπνοια (γρήγορη αναπνοή), κυάνωση (μπλε χρώμα στα χείλη και το δέρμα), θωρακικό άλγος, ελαττωμένη διούρηση, σημεία επιπλοκών από το κεντρικό νευρικό σύστημα (διαταραχή του επιπέδου συνείδησης, λήθαργος, σύγχυση, μεγάλη αδυναμία και διαταραχές κινητικότητας, σπασμοί), είναι τα πιο σημαντικά.
Στα παιδιά τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν γρήγορη και εργώδη αναπνοή, υπνηλία, έλλειψη επιθυμίας για αγκάλιασμα, οξυθυμία, ανορεξία.
Και στα παιδιά και στους ενήλικες ενδείξεις παρατεινόμενης αναπαραγωγής τπυ ιού ή δευτερογενής βακτηριακή λοίμωξη (πχ παρατεινόμενο εμπύρετο και άλλα συμπτώματα για διάστημα μεγαλύτερο των 3 ημερών) μπορεί να απαιτούν άμεση ιατρική παρακολούθηση.
Μετάδοση της νόσου
Η μετάδοση του ιού της γρίπης γίνεται με τη μεταφορά αναπνευστικών εκκρίσεων, συνήθως με τη μεταφορά μικροσταγονιδίων που περιέχουν τον ιό, από ένα άτομο που έχει μολυνθεί σε ένα άλλο. Τα μικροσταγονίδια αυτά παράγονται με το βήχα ή τον πταρμό. Ο ιός μπορεί να μεταδοθεί και μέσω της επαφής των χεριών με επιφάνειες όπου υπάρχουν σταγονίδια και κατόπιν της επαφής με το στόμα, τη μύτη ή τα μάτια.
Η περίοδος επώασης είναι 2-7 ημέρες και η μετάδοση του ιού μπορεί να συμβεί 1 μέρα μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων έως και 5-7 μέρες μετά. Ο ιός επιβιώνει για 1-2 ημέρες εκτός ανθρώπινου σώματος, πχ σε σκληρές επιφάνειες, ιδίως όταν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές γι αυτόν (κρύο, υγρασία). Ο ιός μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο και δε μεταδίδεται από την κατανάλωση χοιρινού κρέατος ή παραγώγων.
Ομάδες υψηλού κινδύνου
Με τον όρο αυτό αναφερόμαστε σε άτομα με υποκείμενα νοσήματα, λόγω των οποίων η φυσική πορεία της νόσου μπορεί να εκτραπεί δυσμενώς και να εκδηλώσουν σοβαρή ή επιπλεγμένη νόσο. Σ' αυτές τις κοινωνικές ομάδες είναι μεγαλύτερη η συχνότητα των επιπλοκών και υψηλότερη η θνητότητα.
Στην κατηγορία αυτή ανήκουν:
- Άτομα που πάσχουν από καρδιαγγειακά νοσήματα.
- Άτομα με χρόνιες αναπνευστικές νόσους. ιδιαίτερα για τα παιδιά το βρογχικό άσθμα αποτελεί τη σημαντικότερη υποκείμενη νόσο που προδιαθέτει στην ανάπτυξη της πρωτοπαθούς πνευμονίας της γρίπης.
- Σακχαρώδης διαβήτης.
- Ανοσοανεπάρκειες-ανοσοκαταστολή.
- Εγκυμοσύνη, ιδίως του 3ου τριμήνου.
- Παιδιά ηλικίας μικρότερης των 2 ετών και άτομα ηλικίας μεγαλύτερης των 65 ετών.
- Παχυσαρκία. Ένας στους τρείς ασθενείς που νοσηλεύονται στη μονάδα εντατικής θεραπείας λόγω της νέας γρίπης είναι παχύσαρκος. Η αιτία δεν είναι γνωστή.
- Παρά το γεγονός ότι διάφορα υποκείμενα νοσήματα προδιαθέτουν σε σοβαρή νόσο, το 40-50% των θανατηφόρων κρουσμάτων από τη νέα γρίπη δεν είχαν κάποια υποκείμενη νόσο. Στους ασθενείς αυτούς, οι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο σοβαρής νόσου δεν έχουν διευκρινιστεί.
Διάγνωση
Ποιοί ασθενείς πρέπει να εξετάζονται για το νέο ιό της γρίπης Η1Ν1;
Οι περισσότεροι ασθενείς που ζουν σε περιοχές που έχει επιβεβαιωθεί επιδημιολογικά η ύπαρξη του ιού της γρίπης και εμφανίζουν συμπτωματλογία γρίπης χωρίς επιπλοκές, δε χρειάζεται να υποβληθούν σε ειδικές εξετάσεις για τη διάγνωση του Η1Ν1. Εξαίρεση αποτελούν:
- Οι ασθενείς που νοσηλεύονται με σοβαρές εκδηλώσεις γρίπης ή επιπλοκές.
- Οι ασθενείς για τους οποίους η διάγνωση της γρίπης θα βοηθήσει σε αποφάσεις που σχετίζονται με την κλινική τους φροντίδα, τον έλεγχο της λοίμωξης και τη διαχείριση των ατόμων που έχουν έρθει σε στενή επαφή.
Εντούτοις προτείνεται οι ασθενείς με συμπτώματα γρίπης να συμβουλεύονται πρώτα τον ιατρό τους πριν κατευθυνθούν στις δευτεροβάθμιες υπηρεσίες υγείας. Η επίσκεψη στα έκτακτα περιστατικά των νοσοκομείων με πολλούς αρρώστους, ιδιαίτερα εγκύων και παιδιών μπορεί πραγματικά να είναι περισσότερο επικίνδυνη.
Το ιατρικό ιστορικό και η κλινική εξέταση επιβάλλονται σε όλους τους ασθενείς. Η διάγνωση επιβεβαιώνεται με τη λήψη δειγμάτων που προέρχονται από το ανώτερο ή και το κατώτερο αναπνευστικό σύστημα. Η λήψη πρέπει να γίνεται το συντομότερο δυνατόν από την έναρξη των συμπτωμάτων. Κατάλληλα δείγματα είναι το ρινικό, το ρινοφαρυγγικό ή το στοματοφαρυγγικό επίχρισμα (λαμβάνονται με ειδικό στυλεό), το υλικό ενδοτραχειακής αναρρόφησης σε διασωληνωμένους ασθενείς, το βρογχοκυψελιδικό έκπλυμα (απαιτείται βρογχοσκόπηση). Ανεξάρτητα από το είδος του δείγματος η σωστή τεχνική λήψης του είναι αυτή που αυξάνει τη διαγνωστική του αξία.
Τα δείγματα εξετάζονται εντός 24 ωρών ή και αργότερα, αφού διατηρηθούν σε ειδικές συνθήκες θερμοκρασίας. Οι μοριακές τεχνικές (rRT-PCR) θεωρούνται ως η μέθοδος εκλογής για τη διάγνωση της πανδημικής γρίπης.
Έκβαση της νόσου
Στη μεγάλη πλειονότητα των ασθενών η νόσος υποχωρεί χωρίς επιπτώσεις μέσα σε μία περίπου εβδομάδα, ακόμη και χωρίς καμία θεραπεία. Στις ΗΠΑ το ποσοστό νοσηλείας είναι πιθανότατα κάτω του 1%. Νοσηλεία μπορεί να απαιτηθεί σε οποιαδήποτε ηλικία και φαίνεται πως νοσηλείες και θάνατοι παρατηρούνται σε μεγαλύτερα άτομα. Ωστόσο λόγω της πολύ συχνότερης προσβολής νέων ατόμων, λίγοι νοσηλευόμενοι είναι άνω των 65 ετών. Από τους νοσηλευόμενους ασθενείς περίπου το ένα τρίτο απαιτεί νοσηλεία σε μονάδα ενταντικής.
Σχέση νέας και εποχικής γρίπης
Οι συνήθεις εκδηλώσεις, η πορεία και η έκβαση της νέας γρίπης δε φαίνεται να διαφέρουν σημαντικά από αυτές της εποχικής στους ενήλικες και τα παιδιά. Υπάρχουν όμως και ορισμένες διαφορές. Μια σημαντική διαφορά είναι ότι η νέα γρίπη προσβάλλει συχνότερα μικρότερες ηλικίες. Στις σοβαρές περιπτώσεις, φαίνεται πως η εικόνα είναι διαφορετική από αυτή που παρατηρείται στην εποχική γρίπη. Η επιδείνωση συμβαίνει 3-5 ημέρες μετά την έναρξη της νόσου και μπορεί να είναι γρήγορη. Κάποιοι ασθενείς αναπτύσσουν αναπνευστική ανεπάρκεια μέσα σε 24 ώρες, γεγονός που απαιτεί την άμεση εισαγωγή τους σε μονάδα εντατικής.
Επιπλοκές
Αναπνευστικό
- Πρωτοπαθής πνευμονία από τον ιό της γρίπης: Αποτελεί για τους ενήλικες τη σοβαρότερη, αλλά και τη λιγότερο συχνή πνευμονική επιπλοκή. Στα παιδιά αν και λιγότερο συχνή έχει βαρύτερες κλινικές εκδηλώσεις με το βρογχικό άσθμα να αποτελεί τον κυριότερο προδιαθεσικό παράγοντα.
- Δευτεροπαθής μικροβιακή πνευμονία. Δε διαφέρει κλινικά από τη συνήθη πνευμονία της κοινότητας. Τα παιδιά προσβάλλονται συχνότερα από τους ενήλικες. Τυπικά η προσβολή επέρχεται μετά από μια περίοδο βελτίωσης από τη γρίπη, με επανεμφάνιση του πυρετού, ρίγους και παραγωγικού βήχα.
- Τραχειοβρογχίτιδα, βρογχιολίτιδα κ.ά αποτελούν λιγότερο σημαντικές πνευμονικές επιπλοκές
Επιπλοκές εκτός του αναπνευστικού συστήματος
Είναι λιγότερο συχνές. Περιλαμβάνουν: Μυοσίτιδα, μυοκαρδίτιδα, σύνδρομο Guillain-Barre' (νευρολογικό σύνδρομο στο οποίο το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού επιτίθεται εναντίων των νεύρων με αποτέλεσμα ο ασθενής να παρουσιάζει μούδιασμα και παράλυση συνήθως των άκρων), κ.ά.
Θεραπεία
Περιλαμβάνει γενικά συμπτωματικά μέτρα, όπως τη λήψη υγρών, παυσίπονων και αντιπυρετικών και ανάπαυση καθώς και τη χορήγηση, όταν αυτό ενδείκνυται, αντιικών φαρμάκων. Η θεραπεία με αντιικά φάρμακα συνιστάται εντός 48ώρου από την έναρξη των συμπτωμάτων σε ενήλικες και παιδιά, εφόσον πληρούνται αυστηρά επιστημονικά κριτήρια σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες.
Μέτρα προφύλαξης κατά της νέας γρίπης
Περιλαμβάνουν την τήρηση βασικών προφυλάξεων και των κανόνων υγιεινής. Οι ασθενείς πρέπει να χρησιμοποιούν χαρτομάντηλο για την κάλυψη της μύτης και του στόματος όταν βήχουν ή φτερνίζονται, να πλένουν καλά και συχνά τα χέρια τους χρησιμοποιώντας και αντισηπτικό διάλυμα, να αποφεύγουν τις κοινωνικές επαφές και να παραμένουν κατ' οίκον. Στο νοσοκομείο χρήζουν νοσηλείας σε θάλαμο απομόνωσης που να αερίζεται καλά. Το προσωπικό του νοσοκομείου πρέπει να λαμβάνει τις βασικές προφυλάξεις σε κάθε επαφή με τον ασθενή, δηλαδή γάντια, μάσκα, οφθαλμική προστασία και προστατευτική ποδιά μιας χρήσης. Εξέχουσας σημασίας είναι το πλύσιμο των χεριών μετά από κάθε επαφή με τον ασθενή.
Πρέπει τέλος να δίδεται άδεια από την εργασία σε περίπτωση λοίμωξης από τον ιό Η1Ν1.
Εμβόλιο κατά της νέας γρίπης
Ο εμβολιασμός αποτελεί το πιο αποτελεσματικό μέτρο για τη μείωση της νοσηρότητας και θνητότητας από τα λοιμώδη νοσήματα και η γρίπη δεν αποτελεί εξαίρεση. Τα αντιγριπικά εμβόλια περιέχουν αδρανοποιημένα (νεκρά) στελέχη του ιού της γρίπης. Επειδή ακριβώς ο ιός δεν είναι ζωντανός, δεν μπορεί να μολύνει τον οργανισμό. Ωστόσο, είναι ακόμη ικανός να προκαλέσει την παραγωγή αντισωμάτων και έτσι ο οργανισμός είναι προετοιμασμένος να αντιμετωπίσει τον ιό, εάν εκτεθεί σε αυτόν στη διάρκεια της εποχικής έξαρσης της γρίπης.
Το αντιγριπικό εμβόλιο πρέπει να γίνεται μία φορά το χρόνο. Οι επιστήμονες είναι υποχρεωμένοι να παρασκευάζουν νέα εμβόλια κάθε χρόνο γιατί το στέλεχος του ιού της γρίπης δε μένει ίδιο. 9-10 μήνες πριν από τη νέα εποχική έξαρση της γρίπης, παρασκευάζουν ένα καινούργιο εμβόλιο σχεδιασμένο να παρέχει προστασία κατά των στελεχών του ιού που αναμένεται να κυκλοφορούν στο νότιο ή το βόρειο ημισφαίριο κατά το επόμενο έτος. Γι’ αυτό πρέπει να επαναλαμβάνουμε τον εμβολιασμό κάθε χρόνο ώστε το ανοσοποιητικό μας σύστημα να δημιουργεί αντισώματα για τα πλέον πρόσφατα στελέχη του ιού. Φυσικά δεν αποκλείεται να εμφανιστεί ένα νέο απρόβλεπτο στέλεχος του ιού, αφού ήδη παραχθεί και διανεμηθεί το τρέχον αντιγριπικό εμβόλιο.
Τα αντιγριπικά εμβόλια για την τρέχουσα περίοδο εστιάζουν σε τρεις ιούς: Δύο από την Ομάδα Τύπου Α και ένα από την Ομάδα Τύπου Β. Οι ιοί τύπου Α είναι αυτοί με τις περισσότερες πιθανότητες να προκαλέσουν πανδημία, επειδή μπορεί να υποστούν σημαντικές γενετικές αλλαγές ξαφνικά και να εμφανιστούν με μορφές για τις οποίες οι άνθρωποι δεν έχουν καθόλου ή έχουν ελάχιστες αντιστάσεις. Τα εμβόλια που κυκλοφόρησαν από το φθινόπωρο του 2010 περιέχουν στελέχη και για τον Η1Ν1, πέρα από την εποχική γρίπη.