Τι είναι η σπιρομέτρηση;
Το 1846 ο John Hutchinson παρουσίασε την πρώτη σπιρομετρική συσκευή. Η σπιρομέτρηση είναι μια απλή, ανώδυνη και αναίμακτη για τον ασθενή εργαστηριακή εξέταση, που σκοπό έχει να εκτιμήσει την αναπνευστική λειτουργία κατά την πλήρη αναπνοή. Ο ασθενής εκπνέει βίαια, ταχέως και παρατεταμένα μέσα από ένα επιστόμιο μιας συσκευής που ονομάζεται σπιρόμετρο. Καταγράφονται όγκοι και ροές του αναπνευστικού συστήματος σε συνάρτηση με το χρόνο. Όσο σημαντικό είναι το καρδιογράφημα ή η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης για τον έλεγχο του καρδιαγγειακού συστήματος, άλλο τόσο σημαντικός είναι για τον πνευμονολόγο ο σπιρομετρικός έλεγχος της αναπνευστικής λειτουργίας. Η χρησιμότητα και οι ενδείξεις της σπιρομέτρησης είναι πολλές:
Κλινική διάγνωση
Το βρογχικό άσθμα, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), τα νοσήματα του διάμεσου ιστού είναι παθήσεις των οποίων η διάγνωση και παρακολούθηση στηρίζεται στη σπιρομέτρηση. Ο πνευμονολόγος εκτιμά τις καταγραφόμενες τιμές για να επιβεβαιώσει τη διαγνωστική του υπόθεση και για να καθορίσει ή να τροποποιήσει το θεραπευτικό του πλάνο.
Διαφοροδιάγνωση: Περιοριστικό και αποφρακτικό μοντέλλο
Παρατηρώντας τις σπιρομετρικές καμπύλες και εκτιμώντας τις τιμές διαφόρων σπιρομετρικών μεγεθών ο πνευμονολόγος μπορεί να κατατάξει την πάθηση του ασθενούς ως περιοριστικού ή ως αποφρακτικού τύπου διαταραχή. Παθήσεις όπως η πνευμονική ίνωση, οι νόσοι του κολλαγόνου, η κυφοσκολίωση, στις οποίες υπάρχει περιορισμός στην έκπτυξη των πνευμόνων ή του θωρακικού κλωβού αποτελούν το περιοριστικό μοντέλλο. Αντίθετα παθήσεις στις οποίες υπάρχει απόφραξη της ροής του αέρα στους αεραγωγούς, όπως το βρογχικό άσθμα και η ΧΑΠ αποτελούν το αποφρακτικό μοντέλλο διαταραχής, το οποίο σπιρομετρικά διαφοροποιείται σημαντικά από το προηγούμενο.
Παρακολούθηση και επανεκτίμηση
Hutchinson 1846. Τα σχέδια για το πρώτο σπιρόμετρο
Οι ασθενείς παρακολουθούνται τακτικά και επανεκτιμούνται με καινούρια σπιρομέτρηση που ο πνευμονολόγος μπορεί να ζητήσει για συγκεκριμένους λόγους. Ο πιο προφανής είναι η εκτίμηση της πορείας της νόσου και η ανταπόκριση στη θεραπεία. Ιδιαίτερα για τα χρόνια νοσήματα του αναπνευστικού (άσθμα, ΧΑΠ, διάμεσα νοσήματα) ο σπιρομετρικός επανέλεγχος σε μεγάλο ποσοστό επανακαθορίζει το θεραπευτικό πλάνο, που μπορεί να σημαίνει, διακοπή, διατήρηση, τροποποίηση ή και αλλαγή της θεραπείας. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο ιατρός μπορεί να ζητήσει τη σπιρομέτρηση για να εκτιμήσει την πιθανότητα τοξικής επίδρασης στο αναπνευστικό ορισμένων φαρμάκων , όπως για παράδειγμα της αμιωδαρόνης.
Πρόληψη
Η παρουσία ορισμένων ουσιών στον επαγγελματικό χώρο (σκόνες, χημικά, αναθυμιάσεις, προϊόντα καύσης) μπορεί να έχει πρόσκαιρη ή μόνιμη βλαπτική επίδραση επί του αναπνευστικού. Η σπιρομέτρηση βοηθά σημαντικά τον πνευμονολόγο ή τον ιατρό εργασίας να επισημάνει τον κίνδυνο και να συστήσει τα απαραίτητα προφυλακτικά μέτρα από την περατέρω έκθεση του εξεταζόμενου στο βλαπτικό παράγοντα.
Εκτίμηση του βαθμού αναπηρίας-ικανότητας
Χρήσιμη για την έκδοση πιστποιητικών, επιδομάτων, αναπηρικών συντάξεων καθώς και για ιατροδικαστικούς λόγους.
Κάπνισμα και διακοπή καπνίσματος
Οι πρώιμες βλάβες από την έκθεση στον καπνό του τσιγάρου, ακόμη και παθητική, εμφανίζονται στο επίπεδο των μικρών αεραγωγών (διαμέτρου <2mm). Η συμβολή της σπιρομέτρησης είναι καθοριστική, γιατί είναι η μόνη εξέταση που μπορεί να ανιχνεύσει αυτές τις πρώιμες βλάβες. Η νόσος των μικρών αεραγωγών είναι το σημείο που μπορεί να παρέμβει ο πνευμονολόγος και να ωφεληθεί ο ασθενής έγκαιρα, και το κυριότερο, όταν ακόμη δεν υπάρχουν σημαντικές λειτουργικές διαταραχές. Για τον καπνιστή η τεκμηρίωση των αρχόμενων αυτών βλαβών ηχεί σαν προειδοποιητικό καμπανάκι και αποτελεί επιπλέον κίνητρο για τη διακοπή καπνίσματος.
Προεγχειρητική εκτίμηση
Πολλές φορές ζητείται πνευμονολογική εκτίμηση προεγχειρητικά, ιδιαίτερα σε ασθενείς με αναπνευστικό νόσημα. Ο βαθμός του διεγχειρητικού, αλλά και του μετεγχειρητικού κινδύνου αξιολογείται κυρίως με τη σπιρομέτρηση σε συνάρτηση με την κλινική εξέταση. Ο αναισθησιολόγος θα χρειαστεί τη σπιρομέτρηση σ' αυτές τις περιπτώσεις για να χορηγήσει την κατάλληλη αναισθησία και να ρυθμίσει ιδανικά τον ασθενή του.
Συνοψίζοντας λοιπόν, ποιός πέπει να κάνει σπιρομέτρηση;
- ενεργοί ή πρώην καπνιστές άνω των 40 ετών
- παρουσία συμπτωμάτων όπως ανεξήγητος βήχας, δυσκολία στην αναπνοή, επεισόδια αναπνευστικού συριγμού (σφύριγμα στην αναπνοή) ή επιδείνωση των συμπτωμάτων σε ασθενείς με γνωστό αναπνευστικό νόσημα.
- τακτική παρακολούθηση αναπνευστικής νόσου
- υποψήφιοι για χειρουργική επέμβαση
- Διάφορες επαγγελματικές κατηγορίες με έκθεση σε βλαπτικούς παράγοντες
- εκτίμηση αναπηρίας ικανότητας
Η σπιρομέτρηση είναι μια εξέταση ανώδυνη, αναίμακτη, φθηνή, επαναλήψιμη, σύντομη και δεν προϋποθέτει δυσκολία στην πραγματοποίησή της. Πάνω απ' όλα είναι απαραίτητη η απόλυτη συνεργασία του ασθενή. Μετά το 6ο έτος ηλικίας μπορούμε να έχουμε αξιόπιστες σπιρομετρήσεις. Υπάρχουν λίγες αντενδείξεις που καλό είναι να λαμβάνονται υπόψη (οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου τον τελευταίο μήνα, πρόσφατο εγκεφαλικό, πρόσφατη χειρουργική επέμβαση στους οφθαλμούς, θώρακος ή κοιλίας, μη ελεγχόμενη υπέρταση, γνωστό ανεύρυσμα αορτής ή εγκεφάλου), όμως η μόνη πραγματική αντένδειξη της εξέτασης είναι η άρνηση του ίδιου του εξεταζόμενου.
Πρέπει να υπογραμμιστεί σε όλους τους τόνους ότι ο πληθυσμός θα ωφεληθεί από τη συχνότερη πραγματοποίηση σπιρομετρήσεων και ότι το τελικό αποτέλεσμα θα είναι η μείωση της νοσηρότητας των παθήσεων του αναπνευστικού συστήματος. Η 30η Ιουνίου έχει θεσπιστεί ως παγκόσμια ημέρα της σπιρομέτρησης.
Video: